Ses sistemi güç dağılımı çok önemlidir, doğru yapılmazsa ana sistem, geri besleme ve monitör sistemleri 'anlaşmazlık' çıkarabilir!
Büyük salonlarda, hoparlör sisteminin daha iyi yön algısı sağlaması için seyircilerin hoparlörleri 'görmesi' ve görsel ile işitsel yönün temelde aynı olması tercih edilir, çünkü işitme açısından yatay yön algısı daha hassastır, dikey yön algısı ise daha zayıftır.
Ana hoparlör sistemine uygun gecikme eklenerek Haas etkisi kullanılırsa, ses imgesi aşağı kaydırılabilir ve hoparlör sisteminin ses kaynağı ile yönü daha da uyumlu hale getirilebilir, böylece dinleme deneyimi daha da iyileştirilebilir.
Ana hoparlör sisteminin dışındaki yardımcı hoparlör sistemleri genellikle farklı türlerdedir, örneğin koridorlarda ve dinlenme alanlarında arka plan müziği için tavan hoparlörleri kullanılır, küçük VIP toplantı odalarında ise kompakt hoparlörler veya küçük ses sütunları tercih edilir.
Bu durumda, seçilen hoparlörlerin gücü, empedansı (veya voltajı) ve sayısına göre uygun şekilde gruplandırma yapılmalı, gerekli paralel ve seri bağlantı işlemleri gerçekleştirildikten sonra güç dağıtım panosuna bağlanmalıdır. Toplam güç dağılımına göre, güç amplifikatörleri ile değiştirilebilir bağlantı devreleri tasarlanmalı ve yedek amplifikatör sistemleri seçilmelidir, böylece ses kontrol odasında kolayca kontrol ve operasyon yapılabilir. Ayrıca, geri besleme ve monitör sistemlerinin gücü de belirlenmelidir.
2. Geri besleme sistemi ve gerekli güç
Geri besleme sistemi, sahnedeki sanatçıların ve orkestranın seslerini duyabilmesi için özel olarak kurulan bir ses sistemidir. Performans sırasında, sanatçılar ve orkestra ana ses alanı hoparlörlerinin arkasında yer alır ve kendi seslerini net duyamazlarsa performans hissini yakalayamazlar. Bu nedenle, tiyatro ve gece kulüpleri için ana ses sisteminin yanı sıra geri besleme sistemi de gereklidir.
Ayrıca, ana ses sistemi arızalandığında, geri besleme sistemi acil durum ses sistemi olarak kullanılabilir ve soğuk sahne durumu yaşanması önlenebilir. Genel durumlarda, geri besleme sistemi gücü ana ses alanı gücünün %20'si olarak alınır. Örneğin, ana ses alanı gücü 2000W ise, geri besleme sistemi gücü 400W olarak seçilmelidir.
Geri besleme sisteminde, uygun ses seviyesi ve net efekt sağlamak için geri besleme amplifikatörünün gücü, geri besleme hoparlörlerinin gücünden yaklaşık 1.3 kat daha fazla olmalıdır. Pratik kullanımda, geri besleme amplifikatörünün çıkış gücü sahne üzerinde ayarlanmalıdır. Geri besleme sistemi gücünün çok düşük olması, sistemin amacını yitirmesine neden olurken, çok yüksek olması ise ana sesi bastırabilir ve geri besleme sorunlarına yol açabilir. Bu nedenle, geri besleme sisteminin ses seviyesi ve efekt ayarlarına özellikle dikkat edilmelidir.
3. Monitör sistemi ve gerekli güç
Monitör sistemi, kontrol odasındaki ses operatörlerinin duyum sorununu çözmek için kurulan özel bir ses sistemidir. Performans sırasında, ana hoparlörler kontrol odasından ayrılmış ana ses alanında bulunur ve ses operatörleri ana hoparlörlerin ses efektlerini doğrudan duyamaz veya kendi miksajlarını kontrol edemezler.
Bu nedenle, kontrol odasında ana ses alanı ile senkronize çalışan bir monitör sistemi kurulmalıdır, böylece ses operatörleri ana ses alanının efektlerini takip ederek miksaj yapabilirler. Bu nedenle, her türlü salon için monitör sistemi de gereklidir.
Genel durumlarda, monitör sistemi gücü ana ses alanı gücünün %10'u olarak alınabilir. Örneğin, ana ses alanı gücü 2000W ise, monitör sistemi gücü 200W olarak seçilebilir. Monitör sisteminde, bozulmamış ses efektleri duyabilmek için monitör amplifikatörünün gücü, monitör hoparlörlerinin gücüne eşit olabilir.
Pratik kullanımda, monitör amplifikatörünün çıkış gücü sahne üzerinde ayarlanmalıdır. Monitör sistemi gücünün çok düşük olması, sistemin amacını yitirmesine neden olurken, çok yüksek olması ise kontrol odasında aşırı gürültüye ve operatörlerin çalışmasını engelleyebilir. Bu nedenle, program başlamadan önce monitör sistemi uygun ses seviyesine ayarlanmalıdır.
Subwoofer hoparlörlerinin toplam gücü, ana hoparlörlerin toplam gücünün 0.5-1.5 katı olarak alınabilir. Disko dans pistleri için üst sınır, çok amaçlı salonlar için alt sınır tercih edilebilir; sadece konuşma yayını yapılan durumlarda subwoofer kullanılmayabilir.
Diğer surround ses hoparlörleri, arka alan hoparlörleri ve geri gönderim hoparlörleri gibi sistemler için güç, ana hoparlörlerin gücünün 1/10 ila 1/2'si olarak alınabilir (AC-3 sistemlerinde surround hoparlörler ana hoparlörlerle aynı olmalıdır).
4. Sistem seçimi
Ses sisteminde, ses kalitesinin mükemmelliği tamamen sistemdeki her bir bileşenin doğru çalışmasına bağlıdır. Ekipman performansı, sistemin kaliteli ve kararlı çalışmasının önemli bir göstergesidir. Bu nedenle, sistem seçimi, ses alanı tasarımı ve ses yayını sistemi tasarımı kadar kritiktir.
Profesyonel ses sistemlerinin yayın formatları mono (tek kanal), stereo ve surround stereo gibi çeşitli şekillerdedir. Yayın formatı belirlendikten sonra ses sistemi ekipmanları seçilebilir.
Mono (Tek Kanal) Yayın
Mono yayın, şu anda Çin'deki salon yayınlarının ana formatıdır. Bu sistem yapısı basit, yatırım maliyeti düşük ve kontrolü kolaydır.
Yayın sisteminin kullanım durumuna göre, bazen stereo yayın fonksiyonuna gerek duyulmayabilir. Bu durumda, eşitleyici, kompresör, geciktirici gibi çevre birimlerinin yarısı kullanılmayabilir ve maliyet önemli ölçüde düşürülebilir. Bu tasarım, özellikle konuşma yayını yapılan konferans salonları ve toplantı odaları için ekonomik ve pratik bir çözümdür.
Stereo Yayın Formatı
Stereo yayın formatı, ses imgesinin tutarlılığı, netliği ve katman hissi açısından mono yayından üstündür. Pratik uygulamalarda, 70mm sinemalarda genellikle stereo ses sistemi kullanılır, böylece ses imgesi ile görüntü yüksek düzeyde tutarlı hale gelir ve gerçekçi bir stereo ve mekansal his yaratılır.
Ancak Çin'deki çoğu tiyatro ve salonda şu anda çok az sayıda stereo format kullanılmaktadır. Çünkü stereo yayın yapılan tiyatro ve salonlarda, tüm koltuklarda mükemmel stereo efekt duyulamayabilir. Hatta bazı koltuklarda stereo kullanımı, mono yayına kıyasla daha kötü sonuçlar verebilir.
Bunun nedeni, iki kanallı stereo sisteminin etkili dinleme alanının çok geniş olmamasıdır. Stereo yayın yapılan salonlarda, tüm dinleyicilerin stereo efekt alabilmesi için koltuk sayısı önemli ölçüde azaltılmalıdır, salon tasarımı, hoparlör yerleşimi ve ses kontrolü daha zor hale gelir.
Orijinal tasarımında stereo yayın düşünülmeyen salonlarda stereo yayın kullanımı genellikle ters etki yaratır. Sonuç olarak: az sayıda dinleyici mükemmel stereo efekt alırken, çoğu dinleyici stereo avantajını hiç hissedemez.
Ses ekipmanı açısından, modern ses cihazları genellikle temel stereo fonksiyonlara sahiptir. Sistemin merkezi olan mikser, genellikle temel stereo fonksiyonlarına sahiptir, 'pan' potansiyometresi, sol ve sağ kanal çıkışları bulunur, bu nedenle diğer ekipmanlar, amplifikatörler ve hoparlörler de sol ve sağ kanal olarak yapılandırılabilir ve stereo yayın yapılabilir.
Eski salon tasarımları genellikle stereo yayın gereksinimlerini karşılayamaz. Genellikle yapılan, mikserdeki 'pan' düğmesinin ortada tutularak stereo ekipmanların mono olarak kullanılmasıdır.
Başka bir deyişle, şu anda ses yayın sistemlerinin tasarımı genellikle şu şekildedir: ekipmanlar stereo yayın yapabilme kapasitesine sahiptir; ancak salonun yapısı ve koltuk düzeni dikkate alınarak geniş alanda ses kalitesi sağlamak için mono yayın yapılır. Birçok gece kulübü ve çok amaçlı salonda da benzer bir yaklaşım izlenir.
Bazı gece kulüpleri ve çok amaçlı salonlar, yukarıdaki planı uygulayarak ekipmanlarda stereo fonksiyonunu korur ancak pratikte mono yayın yapar. Gece kulüpleri ve çok amaçlı salonlar için tasarım gereksinimleri standart olmadığından, yayın formatı da esnek olmalıdır.
Örneğin, stereo ve mono kombinasyonu kullanılabilir: VIP alanlarında ve dans pistinde stereo yayın yapılırken, diğer bölgelerde mono yayın yapılır. Temel prensip şudur: Tüm dinleme alanlarının program içeriğini eksiksiz duyabilmesi sağlanmalı, hoparlör sayısının fazlalığı ve düzensiz yerleşimi nedeniyle ses dalgalarının birbirine karışması önlenmelidir.
Surround Stereo
Standart iki kanallı stereo sistemine kıyasla ses imgesinin stereo ve mekansal hissini güçlendiren gelişmiş bir yayın formatıdır. Şu anda Çin'deki bazı yeni sinema ve tiyatrolarda kullanılmaktadır.
5. Ekipman seçimi
Hoparlörler
Hoparlörler, ses sisteminin en önemli parçasıdır ve bu nedenle ilk olarak ele alınmalıdır. Hoparlör seçimi, hoparlörlerin hassasiyeti ve anma gücüne göre yapılmalı, her bir ses kaynağının gücü belirlenmelidir. Hoparlörlerin yönlülüğü analiz edilerek salonun ses alanı kontrol edilmeli, her bir hoparlörün konumu, giriş empedansı ve giriş gücü belirlenmeli, hoparlör ile amplifikatör arasındaki eşleşme gücü hesaplanmalıdır.
Güç Amplifikatörleri
Ses yayın sisteminin genel ses kalitesini sağlamak için, amplifikatörler yeterli güç rezervine sahip olmalı ve uzun süre kararlı çalışabilmelidir. Ayrıca, seçilen amplifikatörler verimlilik artışı, distorsiyon azaltma, kısa devre ve boş yük koruması, sıcaklık düşürme gibi konularda gelişmiş teknik önlemlere sahip olmalıdır.
Mikser ve Diğer Ekipmanlar
Mikser, ses sisteminin kalbidir. İyi elektriksel performansa, kararlı çalışma durumuna, düz frekans tepkisine ve çok düşük harmonik distorsiyona sahip olmalıdır. Mikserlerin fonksiyonları büyük farklılıklar gösterir, bu nedenle sistemin fonksiyonel gereksinimlerine göre farklı giriş kanalı ve çıkış grubu sayısına sahip mikserler seçilmelidir.
Ayrıca, farklı salonların akustik gereksinimlerine göre uygun eşitleyici, geciktirici, reverb, kompresör, frekans kaydırıcı gibi ekipmanlar seçilerek normal, kararlı ve güvenilir bir ses yayın sistemi oluşturulmalıdır.
Program Kaynak Ekipmanları
Program kaynak kısmı, FM/AM yayın alımı ve yayını, plak (CD dahil) ve kaset çalarları gibi cihazları içerir. Program kaynaklarının giriş seviyesi düşük olduğundan, tüm bileşenler yüksek hassasiyet, iyi sinyal-gürültü oranı, düşük distorsiyon ve yüksek güvenilirliğe sahip olmalıdır.
Mikrofon Seçimi
Mikrofonlar, ses sisteminin ilk 'giriş' noktasıdır. Doğal ses kaynağı, mikrofon tarafından elektrik sinyaline dönüştürüldükten sonra mikser ve amplifikatör tarafından işlenir ve hoparlörlere iletilir. Bu süreçte kazanç on binlerce kat artabilir.
Mikrofonların performansı, sistemin kalitesini doğrudan etkiler; mikrofonların özellikleri, sistemin ses alımı ve yayın kalitesini belirler; mikrofonların yerleşimi, sistemin iletim kazancını etkiler; mikrofonların sinyal bağlantısı, sistemin sinyal-gürültü oranını etkiler. Mikrofonların doğru kullanımı, ses sisteminin doğru çalışmasının anahtarıdır.
Mikrofon seçimi, akustik ortam, ses kaynağı ve sistemin genel gereksinimleri dikkate alınarak yapılmalıdır. Uygulama alanı, ses kaynağı, mikrofonun teknik özellikleri ve salonun karakteristikleri değerlendirilerek seçim yapılmalıdır.
6. Kablo Tasarımı
Sabit ses sistemlerinde, sahnedeki mikrofonlar ve elektronik enstrümanların sinyalleri kablo ile ses kontrol odasına iletilmeli, amplifikatör çıkışı ise hoparlörlere kablo ile gönderilmelidir. Bu kablolar boru içinden geçirilmelidir.
Demir Boru Kullanımı
Kontrol odasının dışındaki mikrofon giriş kabloları ve hoparlör çıkış kablolarının boru içinden geçirilmesi önemlidir. Ses mühendisliğinde kullanılan sinyal kabloları genellikle metal örgülü ekranlı kablolardır, ancak sabit sistem kurulumlarında, gizli veya açık boru kullanımında demir boru tercih edilmelidir.
Demir boru kullanmanın avantajları:
① Kablolar boru tarafından korunur ve hasar önlenir;
② Elektromanyetik parazitler engellenir, iyi bir ekranlama sağlanır;
③ Boru döşeme işlemi önceden yapılabilir, kablo çekme kolaylaşır ve değişim daha pratiktir. Yeni inşa edilen veya yenilenen salonlarda, sinyal iletiminin bozulmaması için kablo tasarımı çok önemlidir.
Kablo Tasarımı İpuçları
İletim sırasındaki parazit gürültüsünü azaltmak için mikrofon giriş kabloları genellikle çift telli ekranlı kablo kullanılmalı ve metal boru içinden geçirilmelidir. Özellikle uzun iletim hatlarında, kabloların elektrik hatlarından uzak tutulması ve paralel döşenmemesi önemlidir.
Ayrıca, boru bağlantıları ve bağlantı kutuları doğru şekilde işlenmelidir. Mikrofonların kullanım pozisyonu sürekli değişebileceğinden, tasarım aşamasında yeterli sayıda bağlantı kutusu öngörülmeli ve uygun yerlere (sahne yan duvarları, ön kısım, orkestra alanı altı gibi) yerleştirilmelidir. Bu kutulara XLR soketler takılarak kullanım kolaylığı sağlanmalıdır.
Hoparlör kabloları için, yeterli kalınlıkta kablo seçilerek boru içinden döşenmelidir. Ana hoparlör sisteminin güvenilirliği için halka şeklinde bağlantı yapılabilir, böylece bir grup hoparlörde kopma olsa bile tüm sistem çalışmaya devam eder.
Ses kontrol odasının konumu, mikrofon soketlerinin yeri ve hoparlör yerleşimi belirlendikten sonra, bina yapısı dikkate alınarak elektriksel parazitlerden kaçınacak şekilde ekonomik ve uygun bir kablo tasarımı yapılmalı ve inşaat planı çizilmelidir.
7. Kablo Döşeme İşlemi
Kablo döşeme sırasında şu noktalara dikkat edilmelidir:
(1) Aydınlatma kabloları ve ses kabloları ayrı borulardan geçirilmeli ve aralarında belirli bir mesafe bırakılmalıdır. Paralel döşemede mesafe en az 1 m, dik kesişmelerde ise en az 0.5 m olmalıdır. Paralel döşemeden mümkün olduğunca kaçınılmalıdır.
(2) Bir boruya üç veya daha fazla kablo çekilecekse, toplam kablo kesiti boru iç kesitinin %40'ını geçmemelidir. İki kablo için ise boru kesiti kablo kesitinin 1.2 katından büyük olmalıdır.
(3) Kablo çekmeyi kolaylaştırmak için, düz boru döşemelerinde uzunluk 50m'yi, bir veya iki dirsekli borularda 30m'yi, üç veya dört dirsekli borularda ise 15m'yi geçmemelidir. Bu uzunluklar aşılıyorsa, ara bağlantı kutuları eklenmelidir.
(4) Demir borular topraklanmalıdır, aksi takdirde parazit oluşabilir. Tüm borular ve bağlantı kutuları birbirine bağlanarak topraklanmalıdır, bu çok önemlidir.
Ana hoparlör sistemine uygun gecikme eklenerek Haas etkisi kullanılırsa, ses imgesi aşağı kaydırılabilir ve hoparlör sisteminin ses kaynağı ile yönü daha da uyumlu hale getirilebilir, böylece dinleme deneyimi daha da iyileştirilebilir.
Ana hoparlör sisteminin dışındaki yardımcı hoparlör sistemleri genellikle farklı türlerdedir, örneğin koridorlarda ve dinlenme alanlarında arka plan müziği için tavan hoparlörleri kullanılır, küçük VIP toplantı odalarında ise kompakt hoparlörler veya küçük ses sütunları tercih edilir.
Bu durumda, seçilen hoparlörlerin gücü, empedansı (veya voltajı) ve sayısına göre uygun şekilde gruplandırma yapılmalı, gerekli paralel ve seri bağlantı işlemleri gerçekleştirildikten sonra güç dağıtım panosuna bağlanmalıdır. Toplam güç dağılımına göre, güç amplifikatörleri ile değiştirilebilir bağlantı devreleri tasarlanmalı ve yedek amplifikatör sistemleri seçilmelidir, böylece ses kontrol odasında kolayca kontrol ve operasyon yapılabilir. Ayrıca, geri besleme ve monitör sistemlerinin gücü de belirlenmelidir.
2. Geri besleme sistemi ve gerekli güç
Geri besleme sistemi, sahnedeki sanatçıların ve orkestranın seslerini duyabilmesi için özel olarak kurulan bir ses sistemidir. Performans sırasında, sanatçılar ve orkestra ana ses alanı hoparlörlerinin arkasında yer alır ve kendi seslerini net duyamazlarsa performans hissini yakalayamazlar. Bu nedenle, tiyatro ve gece kulüpleri için ana ses sisteminin yanı sıra geri besleme sistemi de gereklidir.
Ayrıca, ana ses sistemi arızalandığında, geri besleme sistemi acil durum ses sistemi olarak kullanılabilir ve soğuk sahne durumu yaşanması önlenebilir. Genel durumlarda, geri besleme sistemi gücü ana ses alanı gücünün %20'si olarak alınır. Örneğin, ana ses alanı gücü 2000W ise, geri besleme sistemi gücü 400W olarak seçilmelidir.
Geri besleme sisteminde, uygun ses seviyesi ve net efekt sağlamak için geri besleme amplifikatörünün gücü, geri besleme hoparlörlerinin gücünden yaklaşık 1.3 kat daha fazla olmalıdır. Pratik kullanımda, geri besleme amplifikatörünün çıkış gücü sahne üzerinde ayarlanmalıdır. Geri besleme sistemi gücünün çok düşük olması, sistemin amacını yitirmesine neden olurken, çok yüksek olması ise ana sesi bastırabilir ve geri besleme sorunlarına yol açabilir. Bu nedenle, geri besleme sisteminin ses seviyesi ve efekt ayarlarına özellikle dikkat edilmelidir.
3. Monitör sistemi ve gerekli güç
Monitör sistemi, kontrol odasındaki ses operatörlerinin duyum sorununu çözmek için kurulan özel bir ses sistemidir. Performans sırasında, ana hoparlörler kontrol odasından ayrılmış ana ses alanında bulunur ve ses operatörleri ana hoparlörlerin ses efektlerini doğrudan duyamaz veya kendi miksajlarını kontrol edemezler.
Bu nedenle, kontrol odasında ana ses alanı ile senkronize çalışan bir monitör sistemi kurulmalıdır, böylece ses operatörleri ana ses alanının efektlerini takip ederek miksaj yapabilirler. Bu nedenle, her türlü salon için monitör sistemi de gereklidir.
Genel durumlarda, monitör sistemi gücü ana ses alanı gücünün %10'u olarak alınabilir. Örneğin, ana ses alanı gücü 2000W ise, monitör sistemi gücü 200W olarak seçilebilir. Monitör sisteminde, bozulmamış ses efektleri duyabilmek için monitör amplifikatörünün gücü, monitör hoparlörlerinin gücüne eşit olabilir.
Pratik kullanımda, monitör amplifikatörünün çıkış gücü sahne üzerinde ayarlanmalıdır. Monitör sistemi gücünün çok düşük olması, sistemin amacını yitirmesine neden olurken, çok yüksek olması ise kontrol odasında aşırı gürültüye ve operatörlerin çalışmasını engelleyebilir. Bu nedenle, program başlamadan önce monitör sistemi uygun ses seviyesine ayarlanmalıdır.
Subwoofer hoparlörlerinin toplam gücü, ana hoparlörlerin toplam gücünün 0.5-1.5 katı olarak alınabilir. Disko dans pistleri için üst sınır, çok amaçlı salonlar için alt sınır tercih edilebilir; sadece konuşma yayını yapılan durumlarda subwoofer kullanılmayabilir.
Diğer surround ses hoparlörleri, arka alan hoparlörleri ve geri gönderim hoparlörleri gibi sistemler için güç, ana hoparlörlerin gücünün 1/10 ila 1/2'si olarak alınabilir (AC-3 sistemlerinde surround hoparlörler ana hoparlörlerle aynı olmalıdır).
4. Sistem seçimi
Ses sisteminde, ses kalitesinin mükemmelliği tamamen sistemdeki her bir bileşenin doğru çalışmasına bağlıdır. Ekipman performansı, sistemin kaliteli ve kararlı çalışmasının önemli bir göstergesidir. Bu nedenle, sistem seçimi, ses alanı tasarımı ve ses yayını sistemi tasarımı kadar kritiktir.
Profesyonel ses sistemlerinin yayın formatları mono (tek kanal), stereo ve surround stereo gibi çeşitli şekillerdedir. Yayın formatı belirlendikten sonra ses sistemi ekipmanları seçilebilir.
Mono (Tek Kanal) Yayın
Mono yayın, şu anda Çin'deki salon yayınlarının ana formatıdır. Bu sistem yapısı basit, yatırım maliyeti düşük ve kontrolü kolaydır.
Yayın sisteminin kullanım durumuna göre, bazen stereo yayın fonksiyonuna gerek duyulmayabilir. Bu durumda, eşitleyici, kompresör, geciktirici gibi çevre birimlerinin yarısı kullanılmayabilir ve maliyet önemli ölçüde düşürülebilir. Bu tasarım, özellikle konuşma yayını yapılan konferans salonları ve toplantı odaları için ekonomik ve pratik bir çözümdür.
Stereo Yayın Formatı
Stereo yayın formatı, ses imgesinin tutarlılığı, netliği ve katman hissi açısından mono yayından üstündür. Pratik uygulamalarda, 70mm sinemalarda genellikle stereo ses sistemi kullanılır, böylece ses imgesi ile görüntü yüksek düzeyde tutarlı hale gelir ve gerçekçi bir stereo ve mekansal his yaratılır.
Ancak Çin'deki çoğu tiyatro ve salonda şu anda çok az sayıda stereo format kullanılmaktadır. Çünkü stereo yayın yapılan tiyatro ve salonlarda, tüm koltuklarda mükemmel stereo efekt duyulamayabilir. Hatta bazı koltuklarda stereo kullanımı, mono yayına kıyasla daha kötü sonuçlar verebilir.
Bunun nedeni, iki kanallı stereo sisteminin etkili dinleme alanının çok geniş olmamasıdır. Stereo yayın yapılan salonlarda, tüm dinleyicilerin stereo efekt alabilmesi için koltuk sayısı önemli ölçüde azaltılmalıdır, salon tasarımı, hoparlör yerleşimi ve ses kontrolü daha zor hale gelir.
Orijinal tasarımında stereo yayın düşünülmeyen salonlarda stereo yayın kullanımı genellikle ters etki yaratır. Sonuç olarak: az sayıda dinleyici mükemmel stereo efekt alırken, çoğu dinleyici stereo avantajını hiç hissedemez.
Ses ekipmanı açısından, modern ses cihazları genellikle temel stereo fonksiyonlara sahiptir. Sistemin merkezi olan mikser, genellikle temel stereo fonksiyonlarına sahiptir, 'pan' potansiyometresi, sol ve sağ kanal çıkışları bulunur, bu nedenle diğer ekipmanlar, amplifikatörler ve hoparlörler de sol ve sağ kanal olarak yapılandırılabilir ve stereo yayın yapılabilir.
Eski salon tasarımları genellikle stereo yayın gereksinimlerini karşılayamaz. Genellikle yapılan, mikserdeki 'pan' düğmesinin ortada tutularak stereo ekipmanların mono olarak kullanılmasıdır.
Başka bir deyişle, şu anda ses yayın sistemlerinin tasarımı genellikle şu şekildedir: ekipmanlar stereo yayın yapabilme kapasitesine sahiptir; ancak salonun yapısı ve koltuk düzeni dikkate alınarak geniş alanda ses kalitesi sağlamak için mono yayın yapılır. Birçok gece kulübü ve çok amaçlı salonda da benzer bir yaklaşım izlenir.
Bazı gece kulüpleri ve çok amaçlı salonlar, yukarıdaki planı uygulayarak ekipmanlarda stereo fonksiyonunu korur ancak pratikte mono yayın yapar. Gece kulüpleri ve çok amaçlı salonlar için tasarım gereksinimleri standart olmadığından, yayın formatı da esnek olmalıdır.
Örneğin, stereo ve mono kombinasyonu kullanılabilir: VIP alanlarında ve dans pistinde stereo yayın yapılırken, diğer bölgelerde mono yayın yapılır. Temel prensip şudur: Tüm dinleme alanlarının program içeriğini eksiksiz duyabilmesi sağlanmalı, hoparlör sayısının fazlalığı ve düzensiz yerleşimi nedeniyle ses dalgalarının birbirine karışması önlenmelidir.
Surround Stereo
Standart iki kanallı stereo sistemine kıyasla ses imgesinin stereo ve mekansal hissini güçlendiren gelişmiş bir yayın formatıdır. Şu anda Çin'deki bazı yeni sinema ve tiyatrolarda kullanılmaktadır.
5. Ekipman seçimi
Hoparlörler
Hoparlörler, ses sisteminin en önemli parçasıdır ve bu nedenle ilk olarak ele alınmalıdır. Hoparlör seçimi, hoparlörlerin hassasiyeti ve anma gücüne göre yapılmalı, her bir ses kaynağının gücü belirlenmelidir. Hoparlörlerin yönlülüğü analiz edilerek salonun ses alanı kontrol edilmeli, her bir hoparlörün konumu, giriş empedansı ve giriş gücü belirlenmeli, hoparlör ile amplifikatör arasındaki eşleşme gücü hesaplanmalıdır.
Güç Amplifikatörleri
Ses yayın sisteminin genel ses kalitesini sağlamak için, amplifikatörler yeterli güç rezervine sahip olmalı ve uzun süre kararlı çalışabilmelidir. Ayrıca, seçilen amplifikatörler verimlilik artışı, distorsiyon azaltma, kısa devre ve boş yük koruması, sıcaklık düşürme gibi konularda gelişmiş teknik önlemlere sahip olmalıdır.
Mikser ve Diğer Ekipmanlar
Mikser, ses sisteminin kalbidir. İyi elektriksel performansa, kararlı çalışma durumuna, düz frekans tepkisine ve çok düşük harmonik distorsiyona sahip olmalıdır. Mikserlerin fonksiyonları büyük farklılıklar gösterir, bu nedenle sistemin fonksiyonel gereksinimlerine göre farklı giriş kanalı ve çıkış grubu sayısına sahip mikserler seçilmelidir.
Ayrıca, farklı salonların akustik gereksinimlerine göre uygun eşitleyici, geciktirici, reverb, kompresör, frekans kaydırıcı gibi ekipmanlar seçilerek normal, kararlı ve güvenilir bir ses yayın sistemi oluşturulmalıdır.
Program Kaynak Ekipmanları
Program kaynak kısmı, FM/AM yayın alımı ve yayını, plak (CD dahil) ve kaset çalarları gibi cihazları içerir. Program kaynaklarının giriş seviyesi düşük olduğundan, tüm bileşenler yüksek hassasiyet, iyi sinyal-gürültü oranı, düşük distorsiyon ve yüksek güvenilirliğe sahip olmalıdır.
Mikrofon Seçimi
Mikrofonlar, ses sisteminin ilk 'giriş' noktasıdır. Doğal ses kaynağı, mikrofon tarafından elektrik sinyaline dönüştürüldükten sonra mikser ve amplifikatör tarafından işlenir ve hoparlörlere iletilir. Bu süreçte kazanç on binlerce kat artabilir.
Mikrofonların performansı, sistemin kalitesini doğrudan etkiler; mikrofonların özellikleri, sistemin ses alımı ve yayın kalitesini belirler; mikrofonların yerleşimi, sistemin iletim kazancını etkiler; mikrofonların sinyal bağlantısı, sistemin sinyal-gürültü oranını etkiler. Mikrofonların doğru kullanımı, ses sisteminin doğru çalışmasının anahtarıdır.
Mikrofon seçimi, akustik ortam, ses kaynağı ve sistemin genel gereksinimleri dikkate alınarak yapılmalıdır. Uygulama alanı, ses kaynağı, mikrofonun teknik özellikleri ve salonun karakteristikleri değerlendirilerek seçim yapılmalıdır.
6. Kablo Tasarımı
Sabit ses sistemlerinde, sahnedeki mikrofonlar ve elektronik enstrümanların sinyalleri kablo ile ses kontrol odasına iletilmeli, amplifikatör çıkışı ise hoparlörlere kablo ile gönderilmelidir. Bu kablolar boru içinden geçirilmelidir.
Demir Boru Kullanımı
Kontrol odasının dışındaki mikrofon giriş kabloları ve hoparlör çıkış kablolarının boru içinden geçirilmesi önemlidir. Ses mühendisliğinde kullanılan sinyal kabloları genellikle metal örgülü ekranlı kablolardır, ancak sabit sistem kurulumlarında, gizli veya açık boru kullanımında demir boru tercih edilmelidir.
Demir boru kullanmanın avantajları:
① Kablolar boru tarafından korunur ve hasar önlenir;
② Elektromanyetik parazitler engellenir, iyi bir ekranlama sağlanır;
③ Boru döşeme işlemi önceden yapılabilir, kablo çekme kolaylaşır ve değişim daha pratiktir. Yeni inşa edilen veya yenilenen salonlarda, sinyal iletiminin bozulmaması için kablo tasarımı çok önemlidir.
Kablo Tasarımı İpuçları
İletim sırasındaki parazit gürültüsünü azaltmak için mikrofon giriş kabloları genellikle çift telli ekranlı kablo kullanılmalı ve metal boru içinden geçirilmelidir. Özellikle uzun iletim hatlarında, kabloların elektrik hatlarından uzak tutulması ve paralel döşenmemesi önemlidir.
Ayrıca, boru bağlantıları ve bağlantı kutuları doğru şekilde işlenmelidir. Mikrofonların kullanım pozisyonu sürekli değişebileceğinden, tasarım aşamasında yeterli sayıda bağlantı kutusu öngörülmeli ve uygun yerlere (sahne yan duvarları, ön kısım, orkestra alanı altı gibi) yerleştirilmelidir. Bu kutulara XLR soketler takılarak kullanım kolaylığı sağlanmalıdır.
Hoparlör kabloları için, yeterli kalınlıkta kablo seçilerek boru içinden döşenmelidir. Ana hoparlör sisteminin güvenilirliği için halka şeklinde bağlantı yapılabilir, böylece bir grup hoparlörde kopma olsa bile tüm sistem çalışmaya devam eder.
Ses kontrol odasının konumu, mikrofon soketlerinin yeri ve hoparlör yerleşimi belirlendikten sonra, bina yapısı dikkate alınarak elektriksel parazitlerden kaçınacak şekilde ekonomik ve uygun bir kablo tasarımı yapılmalı ve inşaat planı çizilmelidir.
7. Kablo Döşeme İşlemi
Kablo döşeme sırasında şu noktalara dikkat edilmelidir:
(1) Aydınlatma kabloları ve ses kabloları ayrı borulardan geçirilmeli ve aralarında belirli bir mesafe bırakılmalıdır. Paralel döşemede mesafe en az 1 m, dik kesişmelerde ise en az 0.5 m olmalıdır. Paralel döşemeden mümkün olduğunca kaçınılmalıdır.
(2) Bir boruya üç veya daha fazla kablo çekilecekse, toplam kablo kesiti boru iç kesitinin %40'ını geçmemelidir. İki kablo için ise boru kesiti kablo kesitinin 1.2 katından büyük olmalıdır.
(3) Kablo çekmeyi kolaylaştırmak için, düz boru döşemelerinde uzunluk 50m'yi, bir veya iki dirsekli borularda 30m'yi, üç veya dört dirsekli borularda ise 15m'yi geçmemelidir. Bu uzunluklar aşılıyorsa, ara bağlantı kutuları eklenmelidir.
(4) Demir borular topraklanmalıdır, aksi takdirde parazit oluşabilir. Tüm borular ve bağlantı kutuları birbirine bağlanarak topraklanmalıdır, bu çok önemlidir.