Mikser soketleri ve fonksiyon düğmelerinin işlevleri
Mikser (Audio MixingConsole), ses yükseltme sistemleri ve ses kayıtlarında sıkça kullanılan bir cihazdır. Mikser, birçok sistemde merkezi bir rol oynar; stereo ses yaratabilir, ses kalitesini artırabilir, gürültüyü bastırabilir ve ses seviyesini kontrol edebilir. Bu, ses sanatı için vazgeçilmez bir makinedir.
Mikser, çoklu girişlere sahiptir ve her bir ses sinyali ayrı ayrı işlenebilir; örneğin: yükseltme, tiz, orta ve bas frekanslarda ton kompanzasyonu, sese karakter katma, ses kaynağının uzamsal konumlandırması gibi işlemler yapılabilir. Ayrıca, çeşitli sesler karıştırılabilir ve karışım oranı ayarlanabilir; çoklu çıkışlar sunar (stereo çıkış, edit çıkışı, mono çıkış, monitor çıkışı, kayıt çıkışı ve çeşitli yardımcı çıkışlar gibi). Aşağıda, mikserin soketleri ve fonksiyon düğmelerini kısaca tanıtacağız.
（一）Mikser giriş bölümü soketleri
1）XLR soketi (MIC): Bu, mikrofon soketidir ve üç deliğe sahiptir: 1, 2 ve 3 olarak etiketlenmiştir. 1 numara toprak (GND) olup, cihaz gövdesine bağlıdır ve 0 volt seviyesi olarak kullanılır. 2 numara sıcak uç (Hot) veya yüksek uç (Hi) olup, sinyalin iletilen ucudur. 3 numara soğuk uç (Cold) veya düşük uç (Low) olup, sinyalin diğer ucudur. 2 ve 3'ün 1'e göre empedansı aynıdır ve girişten bakıldığında empedans düşüktür, bu nedenle düşük empedanslı dengeli giriş soketi olarak adlandırılır. Gürültüye karşı direnci yüksektir ve genellikle kablolu mikrofon bağlantıları için kullanılır.
2）Hat girişi (Line): 1/4" TRS jak kullanılarak dengeli sinyal girişi sağlayan bir sokettir. Ayrıca, 1/4" TS jak ile de dengeli sinyal girişi yapılabilir. Giriş empedansı yüksektir ve genellikle mikrofon dışındaki diğer ses kaynakları için kullanılır.
3）Insert soketi (INS): Özel bir sokettir. Normalde iç bağlantısı açıktır. Kullanıldığında, 1/4" TRS jak takılarak hat veya mikrofon girişindeki ses sinyali Tip (Tip) ucu üzerinden dışarı alınır, harici bir cihaz tarafından işlendikten sonra Ring (Ring) üzerinden tekrar mikserine geri döner. Bu nedenle, bu sokete "Send/Return" veya "in/out" soketi de denir.
4）Sabit zayıflatma (PAD): Bu düğmeye basıldığında, giriş ses sinyali (genellikle Line girişi için) 20 dB (10 kat) zayıflatılır. Bazı mikslerde bu değer 30 dB olabilir. Büyük ses sinyalleri için uygundur.
5）Kazanç ayarı (Gain): Giriş ses sinyalinin kazancını ayarlamak için kullanılır. PAD ile birlikte kullanıldığında, ses sinyali mikserine girerken en iyi sinyal-gürültü oranı ve düşük bozulma sağlanır. Diğer bir deyişle, bu düğme ile ilgili kanalın pik göstergesi "yanmak üzere" en iyi duruma getirilir.
6）Düşük kesme düğmesi (100Hz): Bu düğmeye basıldığında, giriş ses sinyalindeki 100 Hz altı frekanslar kesilir. Bu düğme, düşük frekanslı uğultunun olduğu veya düşük frekansların emilmesinin zor olduğu ortamlarda kullanılır.
7）Ekolayzır ayarı (EQ): Üç frekans bandında ayar yapılabilir: yüksek frekans (H.F.), orta frekans (M.F.) ve düşük frekans (L.F.). Bu bantlar, ses tonunun düzeltilmesi için kullanılır.
a. Yüksek frekans (H.F.): Kesim frekansı 10 kHz'dir ve kazanç/kesme miktarı ±15 dB'dir. Bu bant, sesin netliğini artırmak için kullanılır.
b. Orta frekans (M.F.): Merkez frekansı ayarlanabilir ve 250 Hz ile 8 kHz arasında değişir. Kazanç/kesme miktarı ±15 dB'dir. Bu geniş bant, belirli bir merkez frekans etrafında ton düzeltmesi yapar. Merkez frekans orta-yüksek bantta ise, sesin parlaklığı artırılır. Merkez frekans orta-düşük bantta ise, sesin gücü artırılır.
c. Düşük frekans (L.F.): Kesim frekansı 150 Hz'dir ve kazanç/kesme miktarı ±15 dB'dir. Bu bant, sesin dolgunluğunu artırmak için kullanılır.
8）Yardımcı ayar düğmeleri (AUX1/AUX2/AUX3/AUX4): Bu düğmeler, ilgili yardımcı veri yoluna gönderilen ses sinyalinin seviyesini ayarlar. AUX1 ve AUX2, fader öncesinden (Pre) sinyal alır ve fader'dan etkilenmez. AUX3 ve AUX4, fader sonrasından (Post) sinyal alır ve fader ayarından etkilenir.
9）Pan ayarı (PAN): Bu düğme, ses kaynağının uzamsal dağılımını ayarlar. Sola çevrildiğinde, ses kaynağı dinleyicinin solunda konumlandırılır. Sağa çevrildiğinde, ses kaynağı dinleyicinin sağında konumlandırılır. Ortada bırakıldığında, ses kaynağı merkezde konumlandırılır. Bu düğme, stereo çıkış oluşturmak için önemlidir.
10）Fader (Fader): Bu düğme iki amaçla kullanılır: birincisi, sesin karışımdaki oranını ayarlamak (yukarı itmek oranı artırır, aşağı çekmek oranı azaltır); ikincisi, ses kaynağının uzaklık algısını ayarlamak (yukarı itmek sesi yakınlaştırır, aşağı çekmek sesi uzaklaştırır). PAN ile birlikte kullanıldığında, ses kaynaklarının uzamsal dağılımı oluşturulabilir. Mikserin stereo çıkışı, Fader ve PAN düğmeleri ile oluşturulur.
（二）Mikser giriş bölümü fonksiyon düğmeleri
1、PFL düğmesi (Pre-Fade Listen): Fader öncesi dinleme. Bu düğmeye basıldığında, kulaklık ile mikserin kulaklık çıkışından fader öncesi ses sinyali dinlenebilir.
2、On düğmesi: Bu düğmeye basıldığında, ilgili kanalın ses sinyali mikserine iletilir.
3、L-R düğmesi: Bu düğmeye basıldığında, ses sinyali fader ve PAN'dan geçerek sol ve sağ kanal veri yollarına gönderilir.
4、1-2 düğmesi: Bu düğmeye basıldığında, ses sinyali fader ve PAN'dan geçerek grup veri yolları 1 ve 2'ye gönderilir.
5、3-4 düğmesi: Bu düğmeye basıldığında, ses sinyali fader ve PAN'dan geçerek grup veri yolları 3 ve 4'e gönderilir.
Mikserlerin çeşitleri fazladır, ancak temel fonksiyon düğmeleri aynıdır. Önemli bir nokta, her bir giriş kanalına yalnızca bir ses kaynağı bağlanmalıdır. Aksi takdirde, sinyaller birbirine karışabilir, empedans uyumsuzluğu oluşabilir ve ses bozulabilir.
（三）Mikser çıkış bölümü
Mikser çıkış bölümünün düzeni şu kurallara göre yapılmıştır:
（1） Mikserde kaç veri yolu varsa, ona karşılık gelen çıkış soketleri bulunur.
（2） Her çıkış soketinin ses sinyali, mikser üzerinde ilgili ayar düğmesi (fader veya düğme) ile kontrol edilir.
（3） Her çıkış ayar düğmesinin yanında bir dinleme düğmesi bulunur. Genellikle fader yanındaki dinleme düğmesi PFL (fader öncesi dinleme), düğme yanındaki ise AFL (fader sonrası dinleme) olarak etiketlenir.
（4） AUX RET (Yardımcı Geri Dönüş) veya Effect RTN (Efekt Geri Dönüş) soketlerinden giren sinyallerin seviyesi ve pan ayarı için düğmeler bulunur.
（5） Sol/sağ çıkış veya edit çıkışı soketlerinin önünde genellikle bir INS (insert) soketi bulunur. Bu, çıkış sinyaline özel işlemler yapmak için kullanılır. Ancak, yardımcı çıkışlarda INS soketi bulunmaz.
（6） Çıkış bölümünde kulaklık ve talkback mikrofonu (T.B.Mic) soketleri varsa, genellikle yanlarında ses seviyesi ayar düğmeleri bulunur. Bu kurallar anlaşıldığında, mikser çıkış bölümünün işlevleri kolayca kavranabilir.
Mikser, çoklu girişlere sahiptir ve her bir ses sinyali ayrı ayrı işlenebilir; örneğin: yükseltme, tiz, orta ve bas frekanslarda ton kompanzasyonu, sese karakter katma, ses kaynağının uzamsal konumlandırması gibi işlemler yapılabilir. Ayrıca, çeşitli sesler karıştırılabilir ve karışım oranı ayarlanabilir; çoklu çıkışlar sunar (stereo çıkış, edit çıkışı, mono çıkış, monitor çıkışı, kayıt çıkışı ve çeşitli yardımcı çıkışlar gibi). Aşağıda, mikserin soketleri ve fonksiyon düğmelerini kısaca tanıtacağız.
（一）Mikser giriş bölümü soketleri
1）XLR soketi (MIC): Bu, mikrofon soketidir ve üç deliğe sahiptir: 1, 2 ve 3 olarak etiketlenmiştir. 1 numara toprak (GND) olup, cihaz gövdesine bağlıdır ve 0 volt seviyesi olarak kullanılır. 2 numara sıcak uç (Hot) veya yüksek uç (Hi) olup, sinyalin iletilen ucudur. 3 numara soğuk uç (Cold) veya düşük uç (Low) olup, sinyalin diğer ucudur. 2 ve 3'ün 1'e göre empedansı aynıdır ve girişten bakıldığında empedans düşüktür, bu nedenle düşük empedanslı dengeli giriş soketi olarak adlandırılır. Gürültüye karşı direnci yüksektir ve genellikle kablolu mikrofon bağlantıları için kullanılır.
2）Hat girişi (Line): 1/4" TRS jak kullanılarak dengeli sinyal girişi sağlayan bir sokettir. Ayrıca, 1/4" TS jak ile de dengeli sinyal girişi yapılabilir. Giriş empedansı yüksektir ve genellikle mikrofon dışındaki diğer ses kaynakları için kullanılır.
3）Insert soketi (INS): Özel bir sokettir. Normalde iç bağlantısı açıktır. Kullanıldığında, 1/4" TRS jak takılarak hat veya mikrofon girişindeki ses sinyali Tip (Tip) ucu üzerinden dışarı alınır, harici bir cihaz tarafından işlendikten sonra Ring (Ring) üzerinden tekrar mikserine geri döner. Bu nedenle, bu sokete "Send/Return" veya "in/out" soketi de denir.
4）Sabit zayıflatma (PAD): Bu düğmeye basıldığında, giriş ses sinyali (genellikle Line girişi için) 20 dB (10 kat) zayıflatılır. Bazı mikslerde bu değer 30 dB olabilir. Büyük ses sinyalleri için uygundur.
5）Kazanç ayarı (Gain): Giriş ses sinyalinin kazancını ayarlamak için kullanılır. PAD ile birlikte kullanıldığında, ses sinyali mikserine girerken en iyi sinyal-gürültü oranı ve düşük bozulma sağlanır. Diğer bir deyişle, bu düğme ile ilgili kanalın pik göstergesi "yanmak üzere" en iyi duruma getirilir.
6）Düşük kesme düğmesi (100Hz): Bu düğmeye basıldığında, giriş ses sinyalindeki 100 Hz altı frekanslar kesilir. Bu düğme, düşük frekanslı uğultunun olduğu veya düşük frekansların emilmesinin zor olduğu ortamlarda kullanılır.
7）Ekolayzır ayarı (EQ): Üç frekans bandında ayar yapılabilir: yüksek frekans (H.F.), orta frekans (M.F.) ve düşük frekans (L.F.). Bu bantlar, ses tonunun düzeltilmesi için kullanılır.
a. Yüksek frekans (H.F.): Kesim frekansı 10 kHz'dir ve kazanç/kesme miktarı ±15 dB'dir. Bu bant, sesin netliğini artırmak için kullanılır.
b. Orta frekans (M.F.): Merkez frekansı ayarlanabilir ve 250 Hz ile 8 kHz arasında değişir. Kazanç/kesme miktarı ±15 dB'dir. Bu geniş bant, belirli bir merkez frekans etrafında ton düzeltmesi yapar. Merkez frekans orta-yüksek bantta ise, sesin parlaklığı artırılır. Merkez frekans orta-düşük bantta ise, sesin gücü artırılır.
c. Düşük frekans (L.F.): Kesim frekansı 150 Hz'dir ve kazanç/kesme miktarı ±15 dB'dir. Bu bant, sesin dolgunluğunu artırmak için kullanılır.
8）Yardımcı ayar düğmeleri (AUX1/AUX2/AUX3/AUX4): Bu düğmeler, ilgili yardımcı veri yoluna gönderilen ses sinyalinin seviyesini ayarlar. AUX1 ve AUX2, fader öncesinden (Pre) sinyal alır ve fader'dan etkilenmez. AUX3 ve AUX4, fader sonrasından (Post) sinyal alır ve fader ayarından etkilenir.
9）Pan ayarı (PAN): Bu düğme, ses kaynağının uzamsal dağılımını ayarlar. Sola çevrildiğinde, ses kaynağı dinleyicinin solunda konumlandırılır. Sağa çevrildiğinde, ses kaynağı dinleyicinin sağında konumlandırılır. Ortada bırakıldığında, ses kaynağı merkezde konumlandırılır. Bu düğme, stereo çıkış oluşturmak için önemlidir.
10）Fader (Fader): Bu düğme iki amaçla kullanılır: birincisi, sesin karışımdaki oranını ayarlamak (yukarı itmek oranı artırır, aşağı çekmek oranı azaltır); ikincisi, ses kaynağının uzaklık algısını ayarlamak (yukarı itmek sesi yakınlaştırır, aşağı çekmek sesi uzaklaştırır). PAN ile birlikte kullanıldığında, ses kaynaklarının uzamsal dağılımı oluşturulabilir. Mikserin stereo çıkışı, Fader ve PAN düğmeleri ile oluşturulur.
（二）Mikser giriş bölümü fonksiyon düğmeleri
1、PFL düğmesi (Pre-Fade Listen): Fader öncesi dinleme. Bu düğmeye basıldığında, kulaklık ile mikserin kulaklık çıkışından fader öncesi ses sinyali dinlenebilir.
2、On düğmesi: Bu düğmeye basıldığında, ilgili kanalın ses sinyali mikserine iletilir.
3、L-R düğmesi: Bu düğmeye basıldığında, ses sinyali fader ve PAN'dan geçerek sol ve sağ kanal veri yollarına gönderilir.
4、1-2 düğmesi: Bu düğmeye basıldığında, ses sinyali fader ve PAN'dan geçerek grup veri yolları 1 ve 2'ye gönderilir.
5、3-4 düğmesi: Bu düğmeye basıldığında, ses sinyali fader ve PAN'dan geçerek grup veri yolları 3 ve 4'e gönderilir.
Mikserlerin çeşitleri fazladır, ancak temel fonksiyon düğmeleri aynıdır. Önemli bir nokta, her bir giriş kanalına yalnızca bir ses kaynağı bağlanmalıdır. Aksi takdirde, sinyaller birbirine karışabilir, empedans uyumsuzluğu oluşabilir ve ses bozulabilir.
（三）Mikser çıkış bölümü
Mikser çıkış bölümünün düzeni şu kurallara göre yapılmıştır:
（1） Mikserde kaç veri yolu varsa, ona karşılık gelen çıkış soketleri bulunur.
（2） Her çıkış soketinin ses sinyali, mikser üzerinde ilgili ayar düğmesi (fader veya düğme) ile kontrol edilir.
（3） Her çıkış ayar düğmesinin yanında bir dinleme düğmesi bulunur. Genellikle fader yanındaki dinleme düğmesi PFL (fader öncesi dinleme), düğme yanındaki ise AFL (fader sonrası dinleme) olarak etiketlenir.
（4） AUX RET (Yardımcı Geri Dönüş) veya Effect RTN (Efekt Geri Dönüş) soketlerinden giren sinyallerin seviyesi ve pan ayarı için düğmeler bulunur.
（5） Sol/sağ çıkış veya edit çıkışı soketlerinin önünde genellikle bir INS (insert) soketi bulunur. Bu, çıkış sinyaline özel işlemler yapmak için kullanılır. Ancak, yardımcı çıkışlarda INS soketi bulunmaz.
（6） Çıkış bölümünde kulaklık ve talkback mikrofonu (T.B.Mic) soketleri varsa, genellikle yanlarında ses seviyesi ayar düğmeleri bulunur. Bu kurallar anlaşıldığında, mikser çıkış bölümünün işlevleri kolayca kavranabilir.